حضانت فرزندان بعد از طلاق (پاسخ به سوالات متداول) - مجله فان پی سی

حضانت فرزندان بعد از طلاق

بدون شک طلاق یکی از پدیده هایی است که ثبات خانواده ها را تهدید نموده و پیامد ها و اثرات منفی بر خانواده، زوجین، فرزندان و به طور کلی جامعه خواهد داشت. اگر چه وجود در صد کمی از طلاق در هر جامعه ای منطقی است، اما افزایش بی سابقه طلاق آن را به عنوان یک موضوع اجتماعی مهم در آورده است. متاسفانه با بالا رفتن آمار طلاق یکی از مسایل مهمی که زن و شوهر ها پس از جدایی با آن روبرو می شوند، مساله حضانت فرزند دختر و پسر پس از طلاق است. هر یک از طرفین می خواهند این یادگار مشترک زندگی شکست خورده را پیش خود نگه دارند تا شاید با مهر این کودک بتوانند درد ها و رنج های جدایی را زودتر فراموش نمایند. باید دانست حضانت فرزند مسئله ای بسیار مهم و حساس است که آینده کودک را گاه تامین می نماید و گاه به مخاطره می اندازد.

حضانت به چه معناست؟

حضانت به معنای نگه داشتن طفل، مواظبت و مراقبت او و تنظیم روابط او با جهانی خارج است. حضانت حق و در عین حال تکلیفی است که قانون برای حفظ و نگهداری کودک به والدین سپرده است، بنابراین دارنده حق حضانت نمی تواند آن را اسقاط، یا منتقل کند و یا از آن سر باز زند.

چه اشخاصی عهده دار حضانت هستند؟

حضانت در درجه اول حق و تکلیف طبیعی و قانونی پدر و مادر است که طفل را به جهان آورده اند. این تکلیف تا زمانی که طفل به سن بلوغ نرسیده باقی است (پسران تا 15 سالگی و دختران تا 9 سالگی). سوالی که مطرح می گردد این است که آیا پدر و مادر در دوره ازدواج از لحاظ حضانت برابرند یا یکی بر دیگری حق تقدم دارد؟ قانون مدنی سابقا مقرر داشته بود که برای نگه داری طفل مادر تا دو سال از تاریخ تولد او اولویت خواد داشت، پس از اتمام این مدت حضانت با پدر است مگر در خصوص فرزندان دختر که تا هفت سالگی حضانت آن ها با مادر خواهد بود (ماده 1169).

در سال 1382 با تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام این گونه مقرر شد که برای حضانت طفلی که والدین او جدا از یکدیگر زندگی می نمایند، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است. بعد از هفت سالگی در صورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می باشد. علاوه بر قانون مدنی، قانون حمایت از خانواده نیز نظر خاص و تکمیل نماینده خود را در رابطه با حضانت این گونه توضیح داده است که: (در کلیه مواردی که اختلاف زناشویی منجر به صدور گواهی عدم امکان سازش می گردد، دادگاه چگونگی نگاهداری اطفال و میزان نفقه ایام عده را با توجه به وضع اخلاقی و اقتصادی طرفین و مصلحت اطفال مشخص و مقرر می نماید. دادگاه مکلف است ضمن صدور گواهی عدم امکان سازش، تکلیف نگهداری فرزندان را پس از طلاق تعین کند و...). در پاره ای موارد مانند طلاق توافقی دادگاه با توجه به توافق طرفین حضانت را به یک نفر واگذار می نماید و تکلیف نفقه کودک را هم در همان توافق مشخص می نماید.

سلب حضانت از دارنده اولویت چگونه است؟

باید گفت: ممکن است هیچ یک از والدین صلاحیت نگهداری از فرزند خود را نداشته باشند، یعنی اگر در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست سلامت جسمانی یا تربیت اخلاقی کودک در معرض خطر باشد در این صورت با تقاضای هر کدام از آن ها یا تقاضای نزدیکان کودک یا قیم کودک دادگاه می تواند حضانت را از پدر یا مادر که حق تقدم دارد گرفته به دیگری یا به شخص سومی واگذار کند. مصادیق عدم مواظبت فساد اخلاق والدین اعتیاد، ابتلا به بیماری روانی، فحشا، سوء استفاده از کودک یا اجبار او در تکدی گری و قاچاق، ضرب و جرح مکرر و.. می باشد.

با فوت پدر یا مادری که عهده دار حضانت است، چه پیش می آید؟

هرگاه پدر یا مادری که حضانت طفل به او واگذار شده است فوت کند، حضانت ساقط می گردد و نگاهداری طفل با آن دیگری که زنده است خواهد بود. حال اگر هر دو فوت شوند یا فاقد شرایط لازم برای نگهداری از کودک باشند حضانت با جد پدری طفل است (یعنی پدر پدر) و در حضانت بر دیگران مقدم است. در صورتی هر یک از آن ها فوت نموده، ولی قبل از مرگ برای کودک وصی معین نموده باشند حضانت با وصی است و در نهایت و بدون وجود والدین و جد پدری و وصی دادگاه برای طفل قیم معین می نماید.

آیا با شوهر کردن مادر حضانت از او ساقط می گردد؟

اگر مادری که حضانت کودک با اوست با دیگری شوهر کند طبق قانون مدنی حضانت به پدر طفل واگذار می گردد، چه اغلب در این گونه موارد جمع بین وظایف ناشی از حضانت و تکالیف ازدواج مجدد برای او سخت است مگر این که دادگاه تشخیص دهد مادر برای نگاهداری از کودک مناسب تر از پدر است، با مادر با این که ازدواج مجدد نموده است و حضانت را با توجه به مصلحت طفل به مادر خواهد داد.

آیا می توان برای حضانت طلب اجرت کرد؟

از آن جایی که حضانت هم حق و هم تکلیف والدین است، بنابراین پدر یا مادر در نگهداری از طفل به تکلیف قانونی خود عمل می نماید و برای انجام این وظیفه قانونی حق مطالبه اجرت ندارد (مطابق با قسمت اول ماده 1172 قانون مدنی). اگر حضانت و نگاهداری طفل به شخصی غیر از پدر و مادر واگذار گردد اجرت حضانت بدوا با پدر است و اگر پدر فوت گردد به عهده مادر خواهد بود. طبق ماده 14 قانون حمایت از خانواده مصوب 1353 اگر دادگاه تشخیص دهد کسی که حضانت طفل به او محول شده از انجام تکالیف مربوط به حضانت خودداری نموده یا مانع دیدار طفل با اشخاص ذی حق گردد، او را برای هربار تخلف به پرداخت مبلغی و در صورت تکرار به حداکثر مبلغ محکوم می گردد.

مدارک لازم برای ثبت حضانت چیست؟

• تصویر مصدق سند ازدواج (اختیاری)
• تصویر مصدق سند طلاق (اختیاری)
• تصویر مصدق شناسنامه (اختیاری)
• همراه داشتن کارت ملی جهت احراز هویت و کارت عابر بانک جهت پرداخت هزینه دادرسی

اگر مدارک اختیاری موجود نبود می توان درخواست استعلام، جلب نظر کارشناس، تحقیقات محلی، شماره پرونده اسنادی، تحقیقات محلی، شهادت شهود و... را جایگزین آن ها کرد.