اعطای بهره برداری به بخش غیردولتی؛ پیش شرط لازم برای خرید لکوموتیو های نو - مجله فان پی سی

گروه مالی خبرنگاران- سینا احدیان؛ چندین سال است که عدم توفیق راه آهن در تحقق سهم حمل بار و مسافر ریلی مطابق با اهداف برنامه های توسعه به کمبود لکوموتیو گره زده می شود. اما طبق نظر کارشناسان این حوزه کمبود لکوموتیو عامل اصلی عدم تحقق سهم 30 درصدی و 20 درصدی حمل بار و مسافر ریلی نیست و اگر هم مساله لکوموتیو مطرح باشد، بهره برداری نامناسب از لکوموتیو های موجود که منجر به زمین گیر شدن تعداد زیادی از کشنده های در سرویس در سال های اخیر است، می بایست مرتفع شود.

زمین گیر شدن 64 لکوموتیو در 18 ماه

ضعف راه آهن در بهره برداری درست از لکوموتیو های موجود در سال های گذشته و عدم وجود فرآیند های تعمیر و نگهداری مناسب و به موقع باعث شده است که نه تنها سهم حمل ریلی در سال های گذشته نسبت به حمل و نقل زمینی کاهش پیدا کند، بلکه زنگ خطر کاهش چشمگیر عملکرد شبکه ریلی کشور نیز به صدا درآمده است. به بیان دیگر، هم اکنون یکی از مسائل و مسائل محوری شبکه حمل و نقل ریلی کشور مساله لکوموتیو است. چالشی که به واسطه عدم بهره برداری درست از کشنده های موجود پدیدار شده است.

مطابق با آمار منتشر شده از طریق انجمن صنفی شرکت های حمل و نقل ریلی، تعداد لکوموتیو های در سرویس موجود در شبکه راه آهن کشور در انتهای شهریورماه سال جاری نسبت به سه ماهه اول 1398 با افت 11 درصدی روبرو شده و از 580 دستگاه به 516 دستگاه تقلیل پیدا کرده است. به بیان دیگر، در طول مدت 18 ماه بیش از 64 دستگاه لکوموتیو موجود در کشور که طی سال های متمادی و با هزینه های گزاف خریداری شده اند، از مدار سرویس دهی خارج شده است. لازم به ذکر است، ارزش روز جایگزینی این تعداد از لکوموتیو معادل 2200 میلیارد تومان است.

ایران چهاردهمین لکوموتیودار دنیا

این میزان از کاهش تعداد لکوموتیو های در سرویس در مدت زمان 1.5 سال تاثیر مخربی بر میزان بهره برداری از شبکه حمل و نقل ریلی کشور گذاشته است. این در حالی است که مطابق با آمار اتحادیه بین المللی راه آهن های دنیا که در سال 2019 منتشر شد، شبکه حمل ونقل ریلی جمهوری اسلامی ایران با در اختیار داشتن موجودی 928 کشنده ریلی، بعد از کشورهایی، چون آمریکا، چین، روسیه، هند، آلمان، قزاقستان، ایتالیا، فرانسه، سوئیس و اتریش، حائز رتبه چهاردهم از نظر موجودی کشنده های ریلی در دنیا است. اما علی رغم در اختیار داشتن تعداد بالای لکوموتیو ریلی، به واسطه بهره برداری نامناسب از آنها، تعداد کشنده های ریلی با قابلیت سرویس دهی پایین بوده و در نتیجه عملکرد شبکه حمل و نقل ریلی کشور نیز نسبت به کشور های مطرح شده بسیار ناچیز است.

چندی پیش سید میعاد صالحی؛ مدیرعامل شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران به عنوان مالک و بهره بردار بیش از 70 درصد از کشنده های ریلی موجود کشور در جلسه کارگروه توسعه حمل و نقل ریلی اظهار داشت: شرکت راه آهن در پی تامین یک هزار دستگاه لوکوموتیو در حداکثر سه سال است. 150 دستگاه از این لوکوموتیو ها از تولیدکنندگان داخلی و 850 دستگاه به صورت واردات از طریق بخش غیر دولتی یا رأسا با استفاده از منابع داخلی یا منابع بودجه عمومی تامین خواهد شد.

خرید لکوموتیو تصمیمی درست، اما مشروط بر واگذاری حق بهره برداری

درباره این موضوع محمدجواد شاهجویی، کارشناس مالی در گفتگو با خبرنگار مالی خبرنگاران گفت: تا زمانی که مدل بهره برداری از شبکه فعلی و کشنده های فعلی اصلاح نشود، نمی توان خوشبین بود که بیماری عملکرد پایین راه آهن با افزایش تعداد لکوموتیو درمان شود. هر چند تصمیم مدیرعامل تازه راه آهن برای اضافه کردن تعداد کشنده های ریلی در شرایط حال حاضر تصمیم درستی است، اما مشروط به آن که الزاماتی نیز رعایت شود.

شاهجویی درباره الزامات خرید کشنده های ریلی تازه به شبکه ریلی اینگونه گفت: در گام اول، باید تلاش شود تا زمانی که تامین مالی و خرید کشنده های تازه و ورود آن ها به شبکه اتفاق نیافتاده است، از دارایی های موجود بهینه بهره برداری شود. مهمترین راهکار برای بهره برداری از کشنده های موجود نیز اعطای مجوز بهره برداری از آن ها به بخش خصوصی است. در خصوص کشنده های زمین گیر نیز راه آهن می تواند در قالب قرارداد های ROT (تعمیر-بهره برداری-انتقال) و یا قرارداد های انتقال مالکیت، از ظرفیت بخش خصوصی کمک بگیرد.

وی افزود: هم اکنون ظرفیت قانونی برای بهره برداری از کشنده های ریلی از طریق بخش خصوصی و غیردولتی وجود دارد. در متن آیین نامه تعیین سهم بهینه بخش های دولتی و غیردولتی از فعالیت های راه و راه آهن مصوب سال 1388 شورای اقتصاد، این اختیار به راه آهن داده شده است که تا سقف 100 درصد از حق بهره برداری کشنده های ریلی باری و مسافری را به بخش غیردولتی واگذار نماید.

بخش خصوصی در بهره برداری از واگن های ریلی پیروز بوده

این کارشناس مالی شرح داد:، اما تا به امروز، برعکس آنچه در حوزه واگن های باری و مسافری رخ داد، انتقال بهره برداری از کشنده های ریلی از طریق راه آهن پیگیری نشده است. به همین جهت هم اکنون شاهد آن هستیم که شاخص های بهره برداری از واگن های باری و مسافری نسبت به شاخص های بهره برداری از کشنده های ریلی در شرایط مطلوب تری است. البته اگر بهره برداری از کشنده های ریلی نیز به بخش غیردولتی واگذار شود، به زودی شاهد رشد چشمگیر در شاخص های بهره وری مجموعه شبکه راه آهن کشور خواهیم بود.

شاهجویی در انتها اضافه کرد: گام بعد از انتقال بهره برداری از کشنده های ریلی، حمایت از بخش خصوصی و غیردولتی برای سرمایه گذاری در زمینه خرید ناوگان تازه ریلی خواهد بود که می تواند از سوی راه آهن صورت بگیرد. چرا که در شرایطی که بهره برداری از کشنده های ریلی در اختیار بخش خصوصی باشد، این بخش انگیزه لازم جهت سرمایه گذاری برای افزودن ناوگان تازه به شبکه را نیز خواهد داشت.