10 سنت جالب نوروز در شهرهای مختلف ایران - مجله فان پی سی

کوسه کباب در تبریز (آذربایجان شرقی)

کوسه کباب یکی از غذاهای محلی آذربایجان شرقی است که به ویژه در شب چهارشنبه سوری و روزهای شروعین نوروز پخته می شود. نام این غذا برخلاف تصور، ربطی به ماهی کوسه ندارد بلکه به باورهای قدیمی مردم تبریز درباره استقبال از سال نو و جذب برکت در زندگی مرتبط هست. این غذا با استفاده از گوشت (معمولا گوشت قرمز یا مرغ)، برنج، سبزی های تازه بهاری (گشنیز، شوید و ترخون) و ادویه های محلی تهیه می شود. بعضی خانواده ها آن را در دیگ های مسی و روی آتش هیزم می پزند تا طعم اصیلش حفظ شود. معمولا هم این غذا را در کنار خانواده و اقوام میل می کنند. در گذشته، رسم بر این بود که بخشی از آن را میان همسایگان تقسیم کنند. نمادها و باورهای مرتبط به آن نیز عبارتند از:

• سبزی های تازه در این غذا نماد زایش و شروع دوباره طبیعت هستند.
• گوشت به ویژه گوشت قرمز نشانه ای از برکت و قدرت محسوب می شود.
• بعضی بر این باورند که خوردن این غذا، افراد را در برابر بیماری های سال نو مقاوم می نماید.

فال گوش در اصفهان

فال گوش ایستادن یکی از سنت های کهن ایرانی است که در منطقه ها مختلف کشور خصوصا اصفهان اجرا می شود. این رسم احتمالا ریشه در باورهای کهن زرتشتی و آیین های پیشگویی ایران باستان داشته و در آنها صدای طبیعت یا گفت و گوهای رهگذران نشانه ای از آینده محسوب میشد. معمولا زنان خانواده در لحظه تحویل سال یا شب چهارشنبه سوری در کنار پنجره یا پشت در مخفی می شوند و به مکالمات رهگذران گوش می دهند. اگر اولین کلماتی که می شنوند، شامل واژه های مثبت مانند سلام، خوشبختی یا پول باشد، آن را به فال نیک می گیرند و معتقدند که سال خوبی در پیش دارند. اگر هم حرف های ناخوشایند بشنوند، کوشش می کنند آن را نادیده بگیرند و به فرد دیگری گوش بسپارند تا نشانه ای خوشایند را پیدا کنند.

این رسم نشان دهنده اهمیت کلمات و تاثیر آنها بر سرنوشت انسان ها در فرهنگ ایرانی است. بعضی خانواده ها هم فردی را که به خوش زبانی و شادمانی مشهور بوده، به کوچه می فرستند تا حرف های مثبت بزند و فال دیگران را نیکو کند.

قاشق زنی در شیراز

قاشق زنی یکی از رسوم قدیمی ایرانی است که شباهت هایی به جشن های غربی مانند هالووین دارد. این رسم ریشه در آیین های زمستانی ایران باستان داشته و هدف آن دور کردن ارواح شرور و جذب خیر و برکت بوده است. بچه ها و نوجوانان چادری یا پتویی را بر سر می کشند تا هویتشان معین نشود. سپس، با در دست داشتن قاشق و کاسه یا سینی، به در خانه های مردم می روند و قاشق را به کاسه می کوبند. صاحبخانه نیز در ازای این کار، شیرینی، آجیل یا سکه به آنها هدیه می دهد.

این رسم نوعی طلب برکت از خانواده ها محسوب می شود. ناشناس ماندن بچه ها هم در این رسم، اشاره به حضور ارواح نیک و پاکی دارد که خیر را به خانه ها می آورند. در بعضی منطقه ها، اگر فردی چیزی به قاشق زنان ندهد، ممکن است آنها با گفتن شعرهایی طنزآمیز از او گله کنند.

تخم مرغ های آویزان در گیلان

تخم مرغ از گذشته های دور در بسیاری از فرهنگ ها نماد زایش، باروری و تداوم زندگی بوده است. در گیلان هم مردم در ایام نوروز تخم مرغ های رنگی را به درختان میوه آویزان می کنند تا موجب باروری و افزایش برکت درختان شوند. مردم با استفاده از رنگ های طبیعی مانند پوست پیاز، زردچوبه و چغندر تخم مرغ ها را رنگ آمیزی می کنند. سپس، آنها را با نخ های رنگی به شاخه های درختان میوه مانند انار و پرتقال می آویزند. بعد از سیزده بدر، تخم مرغ ها را جمع نموده و در طبیعت دفن می کنند. این کار نوعی احترام به طبیعت و درخواست افزایش محصول در سال نو هست. بعضی از کشاورزان معتقدند که این کار موجب افزایش باروری درختان شده و محصول آنها را در برابر آفات مقاوم تر می نماید.

پتاختی در کرمان

پتاختی یکی از رسوم نوروزی قدیمی در کرمان است که شباهتی به رسم های بازیگوشانه آخر سال دارد. این رسم به نوعی آزمونی برای صبوری و بخشندگی صاحبخانه محسوب شده و هدف از آن، ایجاد شادی و تقویت روابط اجتماعی است. جوانان و نوجوانان محله در شب های پایانی سال، اشیای کوچک مانند گلدان، جارو، کفش یا حتی ابزارهای آشپزخانه همسایه ها را می سارقند. صاحبخانه هم برای پس گرفتن وسیله خود، باید به سارق مقداری شیرینی، آجیل یا پول بدهد.

گاهی این رسم به شکل یک جشن دسته جمعی برگزار می شود و خانواده ها دور هم جمع شده تا وسایل را پس بگیرند. سارقیدن وسایل نشانه آن است که چیزهای کهنه باید کنار گذاشته شوند تا جا برای برکت و وسایل نو باز شود. در گذشته هم معتقد بودند که پتاختی باعث خوش یمنی برای خانه و اهل آن می شود. جالب هست بدانید که واژه پتاختی از پتا (به زبان محلی یعنی پایین) و ختن (انداختن) گرفته شده و به معنای پایین کشیدن چیزی است.

آب پاشان در خوزستان

این رسم احتمالا برگرفته از آیین های زرتشتی است و در آن آب به عنوان نماد پاکی و زندگی شناخته میشد. در خوزستان که منطقه ای گرم است، این رسم علاوه بر نمادهای آیینی، کارکردی برای خنک شدن در شروع فصل بهار دارد. در روزهای اول نوروز، مردم، بویژه بچه ها با استفاده از سطل، پارچ یا حتی شلنگ به یکدیگر آب می پاشند. این مراسم بیشتر در فضاهای باز مانند حیاط خانه ها یا پارک ها انجام می شود. گاهی هم با نواختن موسیقی و اجرای پایکوبی های محلی همراه است.

آب پاشی نمادی از تازگی، طهارت و شست و شوی بدی ها و غم های سال گذشته هست. بعضی معتقدند که این کار باعث باران زایی و افزایش محصول کشاورزی در سال نو می شود. در بعضی نقاط نیز این مراسم به حدی پرهیجان گشته که افراد رهگذر به طور ناگهانی خیس می شوند و این اتفاق باعث خنده و شادی مردم می شود.

خرید از بازار قیصریه مشهد

بازار قیصریه مشهد یکی از قدیمی ترین بازارهای این شهر بوده و از دوره صفویه به جا مانده است. در گذشته، مردم باور داشتند که خرید کردن از این بازار در روزهای پایانی سال، برکت مالی و سلامت را افزایش می دهد. بسیاری از خانواده های مشهدی در روزهای پایانی اسفند به این بازار می روند و اقلامی مانند پارچه، ظروف مسی، زعفران و آجیل را تهیه می کنند. بعضی از این خریدها هم به عنوان هدیه نوروزی برای اقوام و دوستان در نظر گرفته می شوند. فضای بازار در این ایام بسیار شلوغ و پرجنب و جوش بوده و فروشندگان با لباس های محلی مشهدی اجناس خود را تبلیغ می کنند. بعضی معتقدند که اگر در این بازار اولین خریدشان را از فردی نیک زبان انجام دهند، سالی پربرکت خواهند داشت.

آتش بازی در کردستان

آتش یکی از مهمترین عناصر در فرهنگ کردی و آیین های باستانی ایرانی است. جشن آتش بازی در کردستان ارتباط نزدیکی با جشن های کهن ایرانی مانند جشن سده و چهارشنبه سوری دارد. مردم روستاها و شهرهای کردستان در میدان های بزرگ توده هایی از بوته ها و شاخه های خشک را جمع نموده و آتش می افروزند. جوانان هم با خواندن ترانه های کردی از روی آتش می پرند. زنان محلی خاکستر آتش را جمع نموده و آن را به زمین های کشاورزی می پاشند تا حاصلخیزی خاک بیشتر شود. آتش نماد پاکی، نور و دور کردن پلیدی ها از زندگی بوده و پریدن از روی آتش نیز به معنای رهایی از مسائل و جذب خوشبختی است.

دریاپاشی در بندرعباس

دریا در فرهنگ مردم جنوب ایران مقدس شمرده می شود و آن را مادر آب ها می دانند. مردم بندرعباس در شروع سال نو، با اجرای این مراسم برای داشتن سالی پربرکت دعا می کنند. پس از تحویل سال، خانواده ها سبزه های هفت سین را به ساحل می برند و آنها را همراه با گلبرگ های گل در آب رها می کنند. بعضی افراد هم آرزوهای خود را روی کاغذ نوشته و آنها را در دریا می اندازند. این مراسم معمولا با نواختن نی انبان و خواندن اشعار محلی همراه است. انداختن سبزه به دریا نماد بازگرداندن زندگی به طبیعت و احترام به محیط زیست بوده و آب دریا به عنوان نماد پاکی و شروع دوباره شناخته می شود.

کشتی باچوخه در سیستان و بلوچستان

کشتی باچوخه یکی از مسابقات ورزشی قدیمی در ایران است که ریشه در روحیه جنگاوری مردم منطقه دارد. این کشتی علاوه بر رقابت، نشان دهنده اتحاد و همبستگی جامعه است. کشتی گیران لباس سنتی چوخه (پارچه ای ضخیم و دست دوز) را می پوشند. مسابقه هم در زمینی به نام زورخانه محلی برگزار می شود. این کشتی نشانه قدرت، مهارت و جوانمردی بوده و برنده علاوه بر دریافت قوچ، احترام فراوانی در جامعه کسب می نماید. این مسابقات اغلب با نواختن دف و سرنا همراه بوده و مردم با شور و اشتیاق از پهلوانان حمایت می کنند.