تعظیم منتقدان در برابر قهرمان - مجله فان پی سی

به گزارش ایرنا، قهرمان، نهمین فیلم اصغر فرهادی، روز گذشته (سه شنبه، 22 تیر) در فستیوال بین المللی کن برای اولین بار به نمایش درآمد و توجه منتقدان و رسانه های خارجی را به خود جلب کرد. این فیلم 127 دقیقه ای که با حضور بازیگرانی، چون امیر تازهی، محسن تنابنده، فرشته صدرعرفایی و سارینا فرهادی در شیراز فیلمبرداری شده، داستان مردی به نام رحیم را روایت می کند که به دلیل بدهی در زندان است و در دو روزی که به مرخصی آمده در هزارتویی پیچیده و متناقض از اخلاقیات گرفتار می گردد.

شارلوت پاوارد (Charlotte Pavard) روزنامه نگار بین الملل در آستانه اکران فیلم قهرمان در جشنواره کن، در یادداشتی در سایت رسمی این جشنواره نوشت: فرهادی در فیلم قهرمان بازگشتی درخشان به ایران داشت. پس از فیلم گذشته که جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن را برای برنیس بژو به ارمغان آورد، فروشنده که جایزه بهترین فیلمنامه و بهترین بازیگر نقش اول مرد را برد و همه می دانند با بازی پنه لوپه کروز و خاویر باردم، ستاره های اسپانیایی سینما، قهرمان چهارمین حضور این فیلمنامه نویس و کارگردان ایرانی در جشنواره کن است که در آن شاهد بازگشت وی به ژانر تریلر روان شناختی هستیم.

در حالی که فرهادی در فیلم قبلی اش سه نقش اصلی داشت، قهرمانِ فیلم قهرمان رحیم (با بازی امیر تازهی) است که به خاطر یک بدهی معوقه در زندان به سر می برد. در چند روزی که رحیم در مرخصی است، زنی که دوستش دارد او را متقاعد می کند با کیف پراز پولی که پیدا کرده، بدهیش را پرداخت کند. تصمیم نقش اول فیلم در این باره پیامد هایی دارد که از او یک قهرمان می سازد.

خالق فیلم جدایی نادر از سیمین (2010) تاروپود درام اجتماعی خود را به گونه ای در هم می پیچد که پیچیدگی سیستم اداری را آشکار می کند؛ سیستمی که مردم در آن به طرز ناخوشایندی درگیر فرآیند پرپیچ و خم ارائه شواهد و مدارک می شوند. در چنین جامعه بسته و کنترل گری، کوچکترین جزئیات کافیست تا قهرمانی را به آدم بد داستان تبدیل کند و بالعکس.

فرهادی این بازتاب واقع گرایانه را حول شکاف های موجود در جامعه ایرانی به تصویر درمی آورد و فیلم را از ژرف نگری های عمیق پر می کند، چون در حقیقت در این فضا همه چیز باید به بحث و چالش کشیده گردد.

اصغر فرهادی در این فیلم هم مثل دیگر فیلم هایش جان کاراکتر را به لب می رساند: یک مرد جوان پر از امید و آرزو که باور دارد همه چیز درست خواهد شد، (در این فیلم) خطرات توجه و تمرکز رسانه ها را با گوشت و پوست خود تجربه می کند.

فرهادی در فیلم قهرمان مثل فیلم جدایی نادر از سیمین از دخترش، سارینا فرهادی، به نام بازیگر استفاده کرده است. این فیلم در شیراز فیلمبرداری شده است، مرکز باستانی ایران زمین در جنوب ایران و یکی از مرکز های فرهنگی و هنری این کشور.

نشریات سینمایی انگلیسی زبان هم واکنش های مثبتی به فیلم تازه فرهادی داشتند. ورایتی پایگاه اطلاع رسانی آمریکایی نوشت: فرهادی با صحنه های فوق تاثیرگذار به مخاطب نشان می دهد در جامعه ای که از آدم های معمولی قهرمان می سازد، چه اتفاقی می افتد. به نوشته این نشریه آمریکایی، قهرمان یکی از آن فیلم های فرهادی است که بیشتر از آن که قلبمان را لمس کند، به ذهنمان تلنگر می زند.

فرهادی و دوباره یک داستان گیج کننده

ایندی وایر به زبان طنز نوشت: یک توصیه به شخصیت های سینمایی؛ اگر زمانی سروکارتان به یک کیف پر از پول افتاد، اولین کاری که باید بکنید این است که دور و برتان دنبال تیتراژ شروع بگردید؛ اگر جایی عبارت به کارگردانی پیتر فارلی را دیدید، اوقات خوشی را در یک دست کت و شلوار تجربه خواهید کرد، اما اگر نوشته ها می گفتند فیلم کاری از جوئل و اتان کوئن است متاسفانه باید بگویم از همان اول کار دخلتان آمده است.

اما اگر به یک ثروت بادآورده رسیدید، سرتان را بلند کردید و در پس آسمان آبی شیراز چشمتان به نام اصغر فرهادی خورد، نمی توان گفت چه باید بکنید، چون هر چه در داستان جلوتر می روید خودتان هم نمی دانید کار درست را انجام داده اید یا نه. همانطور که کاراکتر فیلم تازه فرهادی با حسرت و افسوس به آن پی می برد: در این جهان هیچ چیز مجانی نیست.

در بخش دیگری از این نقد آمده است: فرهادی در فیلم قهرمان کاری که در آن خوب است را انجام می دهد، یک فرض مقبول را گرفته و آن را با نیروی گریز از مرکز کافی می چرخاند و می چرخاند تا شمای مخاطب را سرجای خود میخکوب کند آن هم در شرایطی که نمی دانید با کدام شخصیت همدردی کنید.

وقتی با نزدیک شدن به پایان فیلم پایان از سرعت این مخمصه اخلاقی کاسته می گردد، ساده ترین فیلم فرهادی از زمان موفقیت 10 سال پیش این کارگردان در عرصه سینمای بین المللی، به ضدنقیض ترین و بهترین فیلم وی تبدیل می گردد. هرچند گفتن چنین چیزی درباره فیلمی که تمام مدت قدرت قضاوت شما به چالش می کشد، ممکن است مغایر با ماهیت فیلم به نظر برسد.

به نقل از این تارنمای معروف آمریکایی، فیلم قهرمان مثل جدایی نادر از سیمین صحنه قانون مدنی ایران را شخم می زند، اما بار عاطفی این فیلم را ندارد. فرهادی چیزی که این فیلم از احساسات کم دارد را با اصالت سقراطی ساختار و سادگی بچگانه پرسش محوری فیلم جبران می کند: این که فرق انجام کار خوب و انجام ندادن کار بد چیست؟

ددلاین دیگر وبسایت معروف آمریکایی ضمن تحسین نقش آفرینی مجذوب کننده امیر تازهی در نقش رحیم، از قهرمان فرهادی به نام فیلمی تامل برانگیز یاد کرد که از زمان جدایی نادر از سیمین، ماهرانه ترین و صمیمانه ترین اثر این کارگردان است.

هالیوود ریپورتر هم نوشت: اصغر فرهادی کارگردان و فیلمنامه نویس، به لطف تجربه ای که در حوزه تئاتر دارد، می تواند از جایی که فکرش را هم نمی کنید، درام بیافریند. پس از فیلم همه می دانند که با بازی پنه لوپه کروز و خاویر باردم در اسپانیا ساخته شد و چند فیلم کوتاه، فرهادی با فیلم قهرمان که فیلمی اعلا درباره صداقت، آبرو و بهای آزادی است، به وطنش برمی گردد.

در بخشی دیگری از نقد هالیوود ریپورتر درباره فیلم تازه فرهادی آمده است: در اقدامی جالب توجه از سینمای ایران، قدرت و نفوذ شبکه های اجتماعی نقش بزرگی در پیشرفت داستان قهرمان دارد و باز شدن برخی گره های داستان، به اشتراک گذاری یا عدم انتشار برخی اطلاعات در این شبکه ها و علنی شدن آن ها بستگی دارد.

شبکه های اجتماعی و قدرت و نفوذی که بر مردم جامعه معاصر دارند، یکی از محور های فیلم قهرمان است. ورایتی در خلال جشنواره کن در همین رابطه با فرهادی مصاحبه کرده است که در ادامه می آید.

ایده ساخت قهرمان چطور شکل گرفت؟

هرازگاهی در لابه لای اخبار ایران خبری به گوش می رسد درباره مردمان عادی که در زندگی روزمره خود دست به یک کار انسان محبت آمیز زده اند. این انسانیت چند روزی توجه جامعه را به آن ها جلب می کند و سپس فراموش می گردد. داستان ظهور و افول این نوع آدم ها آن چیزی بود که جلبم کرد.

آیا نفوذ شبکه های اجتماعی؛ به ویژه در ایران، در سال های اخیر دغدغه تان بوده است؟

وقتی کار روی این داستان را شروع کردم، زیاد متوجه تاثیر شبکه های اجتماعی نبودم. این بخش داستان را وقتی پرورش دادم که فهمیدم شبکه های اجتماعی این روز ها در هر جامعه ای در جهان سلطه و نفوذ قابل توجهی دارند. این شبکه ها به یک ابزار ارتباطی قدرتمند در همه جوامع تبدیل شده اند و هیچ حدومرزی درباره آن ها وجود ندارد. در ایران هم مثل باقی جهان وضع به همین منوال است.

اما گمان کنم در ایران این نفوذ بیشتر از جوامع دیگر مشهود است آن هم به خاطر تنش هایی که بین گروه ها، عقاید، ایدئولوژی های مختلف در جامعه وجود دارد، این شبکه ها به ابزاری در دست (گروهی از) افراد تبدیل شده تا به کمک آن به رویارویی مخالفانشان بروند. به همین دلیل است که شبکه های اجتماعی چنین نقش مهمی را در پیشبرد داستان فیلم بازی می کنند.

در فیلم قهرمان رسانه های اجتماعی و سیستم قضایی ایران در یک تقاطع داستانی به هم می رسند. آیا در جایی که بتواند به زندانی شدن افراد بینجامد، نسبت به نفوذ رسانه ها نگران هستید؟

دیگر مسأله نگران بودن مطرح نیست، چون این حالا دیگر حقیقت جامعه ماست. ما اینطور زندگی می کنیم و به گمانم این پرسیدن ندارد. ما اینطور هستیم و به این روش چیزی که می خواهیم را برای یکدیگر ابراز می کنیم. چیزی که برای من جالب بود این است که چطور همه موسسات و گروه های اجتماعی از این ابزار ارتباطی استفاده می کنند.

این ابزار راهی برای آزادانه حرف زدن با یکدیگر است. اما چیزی که من در این فیلم آن را متناقض و جالب یافتم این بود که به جای راهی برای برقراری ارتباط با دیگران، از این ابزار دقیقا در جهت خلاف آن یعنی پنهان کاری و پوشاندن حقیقت استفاده می گردد.

نکته جالب دیگری که درباره شبکه های اجتماعی وجود دارد، سرعت بالای انتقال اطلاعات در کوتاه ترین جملات است: برای این که یک خبر، یک فرد یا یک داستان را در این شبکه ها معرفی کنید، فضای کمی در اختیار دارید. همه چیز خیلی سریع منتقل می گردد و گاهی شرایط و مخاطب پیچیده تر از این حرف هاست. برای این که پیچیدگی و جزئیات شرایط را منتقل کنید، به فضای بیشتری نیاز دارید، وقتی این فضا وجود نداشته باشد احتمال ایجاد سوءتفاهم بالا می رود.

به نظر شما تاثیر نفوذ شبکه های اجتماعی بر سینما چیست؟

چند روز پیش با دوستی صحبت می کردم که می گفت این حجم اطلاعات، تصویر و صوتی که این روز ها از همه طرف به روی افراد سرازیر می گردد، سینما را خواهد کشت، چون رقیبی است که سینما توان رسیدن به گرد پایش را هم ندارد.

اما نظر من خلاف این است، چون سینما جایی ست که برای نشان دادن جنبه های مختلف، پیچیدگی ها و جزئیات یک چیز زمان می گذارد؛ و این زمان گذاشتن دقیقا همان دلیلی است که فکر می کنم شبکه های اجتماعی تهدیدی برای سینما نیستند. در این شبکه ها وقتی برای فکر کردن و نگاه کردن به جنبه ها و ابعاد مختلف یک سوال وجود ندارد. برای این کار سینما را داریم.

قهرمان در حاشیه کن

امیر تازهی که همراه اصغر و سارینا فرهادی در فرش قرمز جشنواره کن حاضر شده است، در پاسخ به سوال یک خبرنگار گفت: کار کردن با آقای فرهادی فوق العاده است. بیشتر از هنر، اخلاق و انسانیت از ایشان یاد گرفتم.

خاویر باردم بازیگر سرشناس اسپانیایی هم در حاشیه فستیوال کن امسال درباره تجربه خود از همکاری با فرهادی و شانس قهرمان برای بردن نخل طلا گفت: او پادشاه است. فرهادی یک سینماگر شناخته شده است که قبلا جایزه نخل طلا را برده و شاید قهرمان یک بار دیگر این جایزه را از آن او کند.