شهر یخ زده در حومه مرکز - مجله فان پی سی

به گزارش دنیای اقتصاد، در روزهای اخیر در پی تکرار حاشیه های همیشگی پیرامون انتخاب نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، توجه به سرمایه گذاری سنگین اما بی استفاده شهرداری تهران در دهه 90 معطوف شده است. یکی از ده ها سوال شهفرایندان تهرانی در روزهای اخیر این است که به ازای هزینه ای که برای ساخت این ابرشهر نمایشگاهی صورت گرفت اما در طول6 سال اخیر تقریبا بی مصرف و بدون استفاده ماند، چه هزینه های ضروری دیگری قابل انجام بود؟ ریشه این سوال دو هزینه ای است که شهفرایندان به واسطه ساخت مجتمع نمایشگاهی شهر آفتاب پرداخته اند. آنها از یک سو با پرداخت مستقیم هزینه ساخت این پروژه از جیب خود (بودجه شهرداری) هزینه کرده اند، طوری که طی سال های اجرای این پروژه (سال های 90 تا آغاز 95) در مجموع نزدیک به 2000 میلیارد تومان برای احداث این مجتمع هزینه شد؛ از سوی دیگر شهفرایندان بار دیگر هزینه ای از ناحیه بی استفاده ماندن این نمایشگاه به شکل عوارضی مثل آلودگی، ترافیک سنگین و اتلاف وقت به علت برگزاری رویدادهای نمایشگاهی پربازدید در دل شهر طی سال های اخیر پرداخت کردند.

در کنار پاسخ اولیه ای که به سوال درباره علت انجماد پروژه شهر آفتاب و بی استفاده ماندن آن تحت عنوان بایکوت از ناحیه دستگاه های دولتی داده می شود، کارشناسان پاسخ قابل تامل دیگری نیز مطرح می کنند؛ اینکه اگر در زمان طراحی و ساخت این شهر نمایشگاهی در حاشیه جنوبی تهران، مفاد اسناد بالادست رعایت می شد و همه اجزای دخیل و ذی نفع در تصمیم گیری درباره مکان یابی و کم و کیف این پروژه مشارکت داده می شدند، اکنون شاهد عبور از شهر آفتاب به قیمت ترافیک زایی در تهران نبودیم.

دومین پاسخ کارشناسی درباره ریشه نادیده گرفتن شهر آفتاب از طریق برگزار کنندگان رویدادهای نمایشگاهی این است که اگر همه دستگاه ها و مالکان حقیقی و حقوقی املاک، بابت انجماد و بلااستفاده ماندن دارایی های ملکی خود ناگزیر به پرداخت هزینه ای حداقل معادل اقتصادیات سالانه ملکی با نرخ متعارف در دنیا (معادل 5/ 0 تا 5/ 1 درصد ارزش روز املاک) بودند، قطعا مدیریت شهری در سال های اخیر ناگزیر به به کار بستن تمام توان خود برای استفاده موثر از این سرمایه منجمد می شد و ممکن بود در این صورت رایزنی های اثربخشی صورت گیرد تا شهر آفتاب رونق پیدا کند. وضع چنین اقتصادیاتی حتی ممکن بود اساسا مدیریت شهری را از ساخت چنین ابرپروژه ای که درباره بهره گیری از ظرفیت آن از طریق ذی نفعان اما و اگر وجود دارد، به کلی منصرف کند و بودجه صرف شده برای ساخت این پروژه به شکل فعلی یخ نمی زد.

این دو عامل سبب شده یک دارایی یخ زده به نام شهر آفتاب در مجاورت شهر تهران با ارزش سرمایه ای معادل بودجه اداره مرکز در یک سال از طریق شهرداری (حدود 50 هزار میلیارد تومان) در حالت منجمد باقی بماند و فرصت یخ زدایی سال جاری نیز با سرسختی مسوولان برگزاری نمایشگاه کتاب و اصرار روی برپایی در مصلی از دست رفت.

متولی بهره برداری از مجتمع نمایشگاهی شهر آفتاب در کنار دیگر مدیران شهری به ویژه اعضای شورای شهر، یکی از گلایه مندان اصلی تصمیم اتخاذ شده برای برگزاری نمایشگاه کتاب 1401 در مصلی است. عباس تقدسی نژاد، مدیرعامل مجتمع نمایشگاه بین المللی شهر آفتاب در زمانی که اخبار اولیه درباره انتخاب مکان برگزاری نمایشگاه کتاب منتشر شد، با انتشار توییتی تاکید کرد که نمایشگاه بین المللی شهر آفتاب آمادگی برگزاری بهینه نمایشگاه کتاب را در سال جاری دارد، در عین حال تابع تصمیمات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شورای اسلامی شهر تهران هستیم. اما با وجود این اعلام آمادگی و حتی با وجود گذراندن مصوبه ای در شورای ترافیک تهران مبنی بر ضرورت برگزاری نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب، مجری برگزاری این نمایشگاه روی موضع قبلی خود یعنی برگزاری در مصلی پافشاری کرد و در نهایت مدیران شهری اعلام کردند که تابع این تصمیم هستند.

به گزارش دنیای اقتصاد، شهر آفتاب در طول دوره6 ساله حیات خود از زمان افتتاح در سال 95 و میزبانی رویداد نمایشگاه کتاب آن سال برای اولین بار، تا امروز فراز و نشیب های متعددی را پشت سر گذاشته که می تواند نشان دهنده بهره برداری غیرسودده از این مکان باشد. شورای شهر تهران در مقطعی از زمان به فروش و واگذاری این مجتمع نمایشگاهی و نیز بخشی از سهام شرکت شهفرایند رای مثبت داد و در پی آن یک بانک طلبکار از شهرداری به عنوان تنها متقاضی خرید این مجتمع معرفی شد. اما فرایند واگذاری از نگاه کنندگان مردم در مجلس شهری شفاف تلقی نشد و به همین علت این واگذاری به نتیجه نرسید. برخی با واگذاری این دارایی ارزشمند شهر که امروز با وجود عدم بهره برداری کامل و موثر، ارزش آن معادل بودجه مصوب کل مرکز در سال جاری برآورد می شود، مخالف بودند و برخی نیز صرفا با نوع واگذاری مخالفت می کردند و تمایل داشتند این واگذاری از طریق بازار سرمایه و به صورت کاملا شفاف صورت بگیرد. اما در نهایت ثمره این مخالفت ها حفظ شهر آفتاب در شهرداری تهران تا به امروز بوده و اکنون ایده هایی برای تغییر رویه بهره برداری از این مجتمع مطرح است که اگر به نتیجه برسد، ممکن است شهر آفتاب گزینه نهایی برگزاری نمایشگاه کتاب در سال آینده باشد. پیش از این نمایشگاه کتاب 19 دوره پیاپی در مجتمع نمایشگاه بین المللی تهران (واقع در خیابان سئول) برگزار شده بود و از سال 86 تا 94 نیز مصلی میزبان این رویداد بود.

در سال 95 همزمان با افتتاح شهر آفتاب نمایشگاه کتاب به این مکان منتقل شد و با وجود برخی مسائل رخ داده، سال 96 نیز همین مکان برای برگزاری نمایشگاه کتاب انتخاب شد. اما آب گرفتگی دردسرساز در شهر آفتاب در جریان برگزاری نمایشگاه سال 96 و هزینه ای که ناشران از ناحیه نفوذ باران به داخل غرفه ها متحمل شدند، سبب شد وزارت ارشاد سال 97 دوباره مصلی را برای برگزاری این نمایشگاه انتخاب کند. در سال های 99 و 1400 نیز برگزاری نمایشگاه کتاب به صورت مجازی صورت گرفت و انتها پس از دو سال وقفه، سال جاری دوباره مصلی واقع در منطقه هفت تهران قرار است از بازدیدکنندگان این رویداد فرهنگی بزرگ میزبانی کند. انتخاب مصلی در حالی اجرا شده که شهرداری خود نیز فضاهای متعددی را برای برگزاری رویدادهای نمایشگاهی ساخته و وجود نوعی موازی کاری در این زمینه نیز غیر قابل انکار است. از یک سو فضای نمایشگاه های تخصصی شهرداری تهران در بوستان گفت وگو، از سوی دیگر باغ کتاب که حتی عنوان آن نشان دهنده موقعیت ممتازی است که می تواند صرف برگزاری نمایشگاه کتاب شود و در کنار آنها شهر آفتاب در جنوب تهران، همه و همه از طریق شهرداری تهران احداث شده است.

کفایت فضای شهرآفتاب برای نمایشگاه کتاب

عباس تقدسی نژاد، مدیرعامل شهر آفتاب در گفت وگو با دنیای اقتصاد، با اشاره به اینکه شهرآفتاب با برخورداری از 45 هزار مترمربع فضای سرپوشیده شامل سالن های سه قلو، سالن ملل و سالن های اداری آمادگی کامل برای برگزاری نمایشگاه کتاب سال جاری را دارد، گفت: ماجرای آب گرفتگی در شهر آفتاب در جریان نمایشگاه کتاب سال 96 بهانه ای برای عبور از این مجتمع نمایشگاهی شده و این در حالی است که سابقه رخدادهایی نظیر آتش سوزی و آب گرفتگی در نمایشگاه بین المللی تهران واقع در خیابان سئول و نیز مصلی وجود دارد؛ اما به واسطه یک اتفاق، ارزش سرمایه ای 55 هزار میلیارد تومانی ایجاد شده از طریق شهرداری تهران بی استفاده مانده است. وی با یادآوری اینکه آب گرفتگی آن زمان عمدتا مربوط به سالن های موقتی که با مصالح خاصی ساخته شده بودند و نیز چادرهای برپا شده بود، اضافه نمود: همان سازه های موقت نیز با هزینه جزئی و تغییر مصالح سقف اکنون قابل استفاده برای برپایی نمایشگاه کتاب هستند و قطعا مشکل مذکور تکرار نخواهد شد. تقدسی نژاد با بیان اینکه در میانه دهه 90 برپایی نمایشگاه کتاب به حداقل 100 هزار مترمربع فضا نیاز داشت، گفت: این در حالی است که برآورد سال جاری با توجه به برگزاری بخشی از نمایشگاه به شکل مجازی، حکایت از آن دارد که نمایشگاه کتاب 1401 به حدود 50 تا 60 هزار مترمربع فضای مسقف نیاز دارد و این در حالی است که مصلی فقط 30 هزار مترمربع فضای مسقف آماده دارد. بنابراین مشخص است که بقیه فضای مسقف موردنیاز در مصلی نیز به صورت سازه موقت و چادر آماده خواهد شد؛ اما در برابر استفاده از سازه های این چنینی در شهر آفتاب مخالفت می شود.

تضاد منافع، مانع رونق شهرآفتاب

مدیرعامل نمایشگاه شهر آفتاب معتقد است تضاد منافع سبب شده این نمایشگاه به رونق نرسد و در این رابطه توضیح می دهد: مدیرعامل شرکت نهادهای بین المللی جمهوری اسلامی ایران را شخص وزیر صمت منصوب می کند، در حالی که در کشور 33 سایت نمایشگاهی وجود دارد. مقصود از این انتصاب از طریق بالاترین مقام وزارتی این بوده که شرکت مذکور سیاستگذاری و راهبری کلان رویدادهای نمایشگاهی را انجام دهد، نه اینکه خود با اعمال تصدی گری، غرفه دار شود. وی اضافه نمود: از سوی دیگر برخی مجریان نمایشگاهی که به ما مراجعه می کنند، عنوان می کنند که ممکن است فعالیت آنها به علت اینکه برای برگزاری نمایشگاه به مجتمع نمایشگاه بین المللی مراجعه نکرده اند، زیر ذره بین قرار گیرد و مسائلی برای آنها رخ دهد. مادامی که این تضاد منافع حاکم باشد نمی توان انتظار داشت شهر آفتاب سودده شود. به گفته تقدسی نژاد، درآمد سالانه حاصل از برگزاری نمایشگاه در مجتمع نمایشگاه بین المللی بسیار بیشتر از 1000 میلیارد تومان برآورد می شود که عملا سودی برای شهفرایندان تهرانی ندارد؛ بنابراین در حالی که شهفرایندان عوارض ناشی از برگزاری نمایشگاه های پربازدید در دل شهر را به شکل ازدحام ترافیکی و آلودگی ناشی از آن در مقاطع برگزاری نمایشگاه پرداخت می کنند، اما از عواید اقتصادی آن به کلی بی بهره هستند؛ در حالی که اگر نمایشگاه ها در شهرآفتاب برگزار شود، این درآمد پایدار مستقیما صرف بهبود ارائه خدمات شهفرایندی به مرکز نشینان خواهد شد.

بررسی ها درباره میزان درآمد پیش بینی شده از شهرآفتاب در بودجه های سنواتی حاکی از این است که در سال های اخیر همواره ارقام ناچیزی که هیچ تناسبی با ارزش سرمایه ای این مجموعه ندارد (بین 30 تا 60 میلیارد تومان) به عنوان درآمد سالانه این شرکت پیش بینی شده است.

به گفته تقدسی نژاد، در سال های اخیر اراده ای برای بهره برداری بهینه از این مجتمع وجود نداشت و طی 5سال قبل جز چند رویداد نمایشگاهی محدود در حدی که درآمد آن کفاف هزینه نگهداشت و پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان شرکت شهر آفتاب را دهد، درآمدی نداشته است. این در حالی است که سال جاری در تقویم نمایشگاهی شهر آفتاب برگزاری 40 رویداد پیش بینی شده و انتظار می رود درآمد جزئی در حد 20 میلیارد تومان از محل فعالیت این شرکت حاصل شود. با این حال به گفته مدیرعامل شهر آفتاب، این نمایشگاه زمانی سودده می شود که با همراهی دولت، پای مردم به آن باز شود. تقدسی نژاد همچنین به مشکل اساسنامه شرکت شهر آفتاب نیز اشاره کرد و گفت: این اساسنامه شرکت شهر آفتاب را فقط به عنوان بهره بردار به رسمیت می شناسد و سازمان سرمایه گذاری شهرداری تهران نیز نقش توسعه دهنده این مجموعه را دارد. همین دوگانگی مدیریتی سبب شده شناسایی متولی اشکالات موجود در شهر آفتاب سخت باشد. از این رو اصلاح اساسنامه شرکت شهرآفتاب به عنوان یک اولویت در حال پیگیری است و در پی این هستیم که بهره بردار و توسعه دهنده این مجموعه یکی باشد تا به واسطه تجمیع مسوولیت ها برنامه های توسعه ای این مجموعه نیز با جدیت بیشتری دنبال شود.